Một số giải pháp ...“Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra
Trong giai đoạn cải cách tư pháp hiện nay, yêu cầu VKSND thực hiện tốt quyền công tố luôn được đặt ra trong các nghị quyết của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp (Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002, Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005); Báo cáo Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI nêu rõ “Bảo đảm tốt hơn các điều kiện để VKSND thực hiện hiệu quả chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp; tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra”. Mục tiêu của tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra là nhằm bảo đảm mọi hành vi phạm tội, người phạm tội phải được phát hiện khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh, đúng quy định của pháp luật; không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm,…Đây là một trong những yêu cầu quan trọng nhất của cải cách tư pháp. Xác định được những mục tiêu quan trọng đó, ngày 06/12/2013 Viện trưởng VKSND tối cao đã ban hành Chỉ thị số 06/CT-VKSTC về “Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm”. Chỉ thị yêu cầu toàn ngành Kiểm sát “Thực hiện tốt chủ trương tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả đấu tranh, phòng chống tội phạm; bảo đảm việc truy cứu trách nhiệm hình sự đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, hạn chế đến mức thấp nhất việc bỏ lọt tội phạm, kiên quyết không để xảy ra oan, sai”.
Thực hiện các quy định nêu trên, đặc biệt là Luật Tổ chức VKSND năm 2014 và Bộ luật TTHS năm 2015, những năm qua ngành Kiểm sát Hậu Giang đã xác định “Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra” là một trong những khâu công tác đột phá để tập trung chỉ đạo VKS hai cấp thực hiện và đạt nhiều kết quả tích cực; không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự; tỷ lệ giải quyết án ở giai đoạn điều tra, truy tố đều tăng qua hàng năm; không để xảy các trường hợp CQĐT, VKS đình chỉ điều tra vì bị can không phạm tội, VKS truy tố Toà án tuyên bị cáo không phạm tội.
Tuy nhiên, so với các yêu cầu nhiệm vụ mà các Nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp, Chỉ thị của Viện trưởng VKSTC đặt ra thì chất lượng, hiệu quả công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự của VKS hai cấp vẫn còn một số hạn chế như: Một số đơn vị chưa kiểm sát chặt chẽ, kịp thời việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm; một số vụ án, trách nhiệm thực hành quyền cống tố chưa tốt, chưa ban hành kịp thời các bản yêu cầu điều tra và nắm chắc quá trình điều tra, dẫn đến tiến độ, chất lượng một số vụ án còn chậm; một số vụ án phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng,…Để thực hiện đầy đủ quyền hạn và trách nhiệm của VKSND theo quy định của Bộ luật TTHS năm 2015; tăng cường hơn trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra, VKS hai cấp cần phải chủ động hơn, tích cực áp dụng mọi biên pháp tố tụng từ giai đoạn tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, điều tra kịp thời, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm, đảm bảo quyền con người, quyền công dân trong tố tụng hình sự, trong đó cần tập trung thực hiện một số giải pháp cơ bản như sau:
- Thứ nhất, VKS hai cấp phải thực hành quyền công tố sớm hơn, ngay từ giai đoạn tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố
Thực tiễn hoạt động tố tụng hình sự cho thấy giai đoạn tiếp nhận tố giác tin báo về tội phạm có ý nghĩa quan trọng; giải quyết tốt giai đoạn này sẽ góp phần chống bỏ lọt tội phạm hoặc làm oan người vô tội. Theo quy định tại Điều 3 Luật Tổ chức VKSND năm 2014, Điều 159 Bộ luật TTHS thì VKS thực hành quyền công tố ngay từ khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử án hình sự. Trong giai đoạn giải quyết tố giác tin báo về tội phạm, VKS có nhiệm vụ, quyền hạn phê chuẩn hay không phê chuẩn việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn; đề ra yêu cầu kiểm tra, xác minh nguồn tin về tội phạm; yêu cầu khởi tố vụ án, quyết định khởi tố vụ án; trực tiếp giải quyết tố giác tin báo về tội phạm trong trường hợp CQĐT, cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (gọi tắt là CQĐT) có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong hoạt động kiểm tra, xác minh tố giác tin báo về tội phạm, có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm mà VKS đã yêu cầu nhưng không được khắc phục; đồng thời quy định cụ thể thẩm quyền của VKS và trách nhiệm của CQĐT trong việc thực hiện các yêu cầu và quyết định của VKS.
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là VKS hai cấp phải quản lý được đầy đủ tình hình tội phạm và kết quả tiếp nhận, xác minh, giải quyết tố giác tin báo của CQĐT; phát hiện được vi phạm pháp luật của cơ quan này và áp dụng các thẩm quyền được BLTTHS quy định để khắc phục, chống oan sai. Để thực hiện tốt nội dung này, Viện trưởng VKS cấp huyện, Thủ trưởng các Phòng nghiệp vụ liên quan phải đổi mới phương pháp, cách làm để thực sự chủ động, gắn chặt trách nhiệm của VKS với kết quả tiếp nhận, xác minh, giải quyết tố giác tin báo về tội phạm của CQĐT; sửa đổi, bổ sung quy chế phối hợp với CQĐT cho phù hợp với các quy định của BLTTHS năm 2015.
- Thứ hai, VKS hai cấp phải chú trọng đề ra các yêu cầu điều tra
Theo quy định tại khoản 3, Điều 160 BLTTHS khi phát hiện việc tiếp nhận, giải quyết tố giác tin báo không đầy đủ, vi phạm pháp luật thì VKS phải yêu cầu CQĐT thực hiện việc tiếp nhận, xác minh, giải quyết; tự kiểm tra và thông báo kết quả cho VKS; cung cấp tài liệu về vi phạm pháp luật trong việc tiếp nhận, giải quyết nguồn tin về tội phạm; yêu cầu thay đổi Điều tra viên,…và CQĐT có trách nhiệm thực hiện.
Trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, VKS có nhiệm vụ, quyền hạn yêu cầu CQĐT khởi tố hoặc thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can; đề ra yêu cầu điều tra; yêu cầu truy nã bị can,…Khi phát hiện việc điều tra không đầy đủ, vi phạm pháp luật thì VKS phải yêu cầu CQĐT tiến hành các hoạt động điều tra đúng quy định của pháp luật; trường hợp CQĐT không thực hiện hoặc thực hiện không đạt yêu cầu thì VKS phải trực tiếp tiến hành các hoạt động tố tụng theo quy định của BLTTHS, cụ thể:
Một là, trong giai đoạn giải quyết tố giác tin báo về tội phạm, nếu phát hiện CQĐT có vi phạm nghiêm trọng trong hoạt động kiểm tra, xác minh về tố giác tin báo về tội phạm hoặc có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm mà VKS đã yêu cầu nhưng không được khắc phục thì VKS trực tiếp giải quyết (khoản 2 Điều 145 BLTTHS). Đây là quyền, đồng thời cũng là trách nhiệm của VKS. Để thực hiện tốt vấn đề này, đòi hỏi Kiểm sát viên, Lãnh đạo đơn vị phải giỏi về nghiệp vụ, có bản lĩnh vững vàng; VKS trực tiếp giải quyết tố giác tin báo về tội phạm có kết quả tốt sẽ nâng cao uy tín, hiệu quả hoạt động công tố, kết quả ngược lại sẽ làm giảm vai trò công tố của VKS.
Hai là, trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, VKS trực tiếp tiến hành một số hoạt động điều tra để kiểm tra, bổ sung tài liệu, chứng cứ khi xét phê chuẩn các lệnh, quyết định của CQĐT hoặc trong trường hợp phát hiện có dấu hiệu oan, sai, bỏ lọt tội phạm mà VKS đã yêu cầu nhưng không được khắc phục (khoản 7 Điều 165 BLTTHS). Như vậy, theo quy định nêu trên thì VKS có đầy đủ quyền hạn và trách nhiệm trực tiếp tiến hành các hoạt động tố tụng để chống oan, sai trong giai đoạn điều tra; nếu những quy định đó không được thực hiện đầy đủ, để xảy ra oan, sai hoặc bỏ lọt tội phạm thì trách nhiệm của VKS sẽ lớn hơn; KSV đề ra yêu cầu điều tra nhưng không đầy đủ, chính xác,…dẫn đến trả hồ sơ để điều tra bổ sung, đình chỉ điều tra vì không chứng minh được tội phạm,…thì phải xem xét trách nhiệm của KSV và Lãnh đạo phụ trách.
- Thứ ba, nâng cao trách nhiệm của VKS trong việc ban hành các quyết định tố tụng trong hoạt động điều tra
BLTTHS yêu cầu VKS phê chuẩn hoặc không phê chuẩn, gia hạn hoặc không gia hạn, huỷ bỏ các quyết định tố tụng của CQĐT,…Đây là yêu cầu quan trọng nhất của việc tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra; các quyết định tố tụng của VKS sẽ mở ra hay kết thúc các hoạt động tố tụng của CQĐT và liên quan trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân. Các quyết định tố tụng có căn cứ, đúng quy định của pháp luật, phù hợp với yêu cầu điều tra vụ án sẽ góp phần đặc biệt quan trọng trong việc chống làm oan, sai và bảo vệ tốt hơn quyền con người, quyền công dân. Đối với quyết định phê chuẩn áp dụng các biện pháp ngăn chặn, nhất là biện pháp tạm giam, gia hạn tạm giam, VKS hai cấp phải nghiên cứu, cân nhắc thật kỹ, hạn chế áp dụng biện pháp này, nếu thật sự không cần thiết (mọi trường hợp gia hạn tạm giam phải xin ý kiến Viện trưởng VKS tỉnh- kết luận của đồng chí Viện trưởng VKS tỉnh tại Hội nghị giao ban trực tuyến VKS hai cấp tháng 9/2017).
BLTTHS quy định VKS ra quyết định khởi tố vụ án hình sự (khoản 3 Điều 153), đây là nhiệm vụ quan trọng để VKS chống bỏ lọt tội phạm. Đối với những vụ án mà trước đó VKS đã có yêu cầu nhưng CQĐT không thực hiện, các quyết định khởi tố vụ án của VKS phải đảm bảo có căn cứ. Quá trình thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra vụ án của VKS phải chặt chẽ, nếu cần thiết phải tự mình tiến hành các hoạt động điều tra quan trọng để bảo đảm kết thúc điều tra đúng quy định của pháp luật. Tránh trường hợp VKS ban hành quyết định khởi tố vụ án nhưng không được điều tra hoặc điều tra không đầy đủ, sau đó phải đình chỉ điều tra vì không chứng minh được tội phạm.
Ngoài ra, trong trường hợp phát hiện có người phạm tội chưa bị khởi tố, đã yêu cầu nhưng CQĐT không thực hiện thì VKS có thẩm quyền trực tiếp quyết định khởi tố bị can; trường hợp sau khi nhận hồ sơ và kết luận điều tra, VKS phát hiện có người khác thực hiện hành vi phạm tội nhưng chưa bị khởi tố thì ra quyết định khởi tố bị can và trả hồ sơ cho CQĐT để điều tra bổ sung (khoản 3 Điều 179 BLTTHS). Như vậy, phạm vi các trường hợp VKS khởi tố bị can đã mở rộng hơn và thực hiện ngay trong quá trình CQĐT đang tiến hành điều tra vụ án, chứ không phải đợi đến khi kết thúc điều tra như quy định của BLTTHS năm 2003. Trong quá trình thực hành quyền công tố đối với vụ án hình sự, VKS có thẩm quyền ban hành các quyết định tố tụng khác như thay đổi, huỷ bỏ các biện pháp ngăn chặn; biện pháp cưỡng chế, chuyển vụ án,…Tuy nhiên, nhất thiết các quyết định của VKS đã ban hành phải đảm bảo có căn cứ, đúng quy định của pháp luật.
- Thứ tư, VKS hai cấp phải kiểm sát chặt chẽ, kịp thời các hoạt động điều tra
BLTTHS có nhiều quy định mới nhằm đảm bảo cho hoạt động của VKS bám sát tiến độ “gắn chặt hơn” với hoạt động điều tra, bổ sung thêm các hoạt động điều tra bắt buộc phải có mặt của Kiểm sát viên như: Đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, khám xét,…(ngoài một số hoạt động điều tra bắt buộc phải có mặt của KSV như khám nghiệm hiện trường, tử thi quy định của BLTTHS năm 2003).
BLTTHS quy định, CQĐT có trách nhiệm chuyển bản gốc tài liệu, chứng cứ đã thu thập cho VKS trong thời hạn 05 ngày, nếu có trở ngại khách quan thì có thể kéo dài nhưng không quá 15 ngày (đối với vụ án mà KSV không trực tiếp kiểm sát theo quy định của BLTTHS). Trong thời hạn 03 ngày VKS đóng dấu bút lục, tài liệu và bàn giao nguyên trạng biên bản, tài liệu cho CQĐT để đưa vào hồ sơ vụ án (khoản 5 Điều 88); tăng nhiều loại văn bản CQĐT phải gửi trực tiếp cho VKS so với BLTTHS năm 2003.
Việc thực hiện tốt các nhiệm vụ, quyền hạn nêu trên sẽ làm cho hoạt động kiểm sát điều tra của VKS gắn chặt với hoạt động điều tra- đây là điều kiện rất quan trọng để thực hiện tốt chủ trương của Đảng, Chỉ thị của Ngành và Kế hoạch công tác của VKS tỉnh Hậu Giang. Khi hoạt động kiểm sát điều tra được thực hiện đầy đủ, chặt chẽ sẽ giúp cho VKS có đầy đủ tài liệu, thông tin để ban hành các quyết định tố tụng chính xác. Do đó, các đồng chí Viện trưởng, Thủ trưởng các phòng nghiệp vụ, từng cán bộ, KSV phải thay đổi nhận thức, theo đó KSV được phân công kiểm sát điều tra phải là người “trong cuộc” cùng với Điều tra viên trong quá trình điều tra vụ án, chứ không phải là người “đứng ngoài” để quan sát hoạt động của Điều tra viên rồi đưa ra các yêu cầu, xem xét đánh giá kết quả hoạt động của Điều tra viên. Tuy nhiên, qua thực tiễn hoạt động của VKS hai cấp thì việc thực hiện các yêu cầu nêu trên không phải dễ dàng, bởi ở đâu có hoạt động điều tra thì ở đó phải có sự hiện diện của VKS để kiểm sát điều tra, nhằm đảm bảo cho hoạt động này diễn ra đúng quy định của pháp luật.
- Thứ năm, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng; đề cao kỷ cương, kỷ luật nghiệp vụ; thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự
VKS hai cấp tiếp tục tham mưu cấp uỷ Đảng đề ra các giải pháp nhằm thực hiện tốt chủ trương “Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra” theo tinh thần của các luật, bô luật về tư pháp mới có hiệu lực thi hành từ ngày 01/8/2017.
Thanh tra VKS tỉnh, Thủ trưởng các phòng nghiệp vụ tích cực, chủ động tham mưu Viện trưởng VKS tỉnh tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nghiệp vụ, phát hiện sớm và khắc phục, xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm pháp luật, vi phạm quy chế nghiệp vụ trong hoạt động của Ngành nói chung, trong công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra vụ án hình sự nói riêng.
VKS hai cấp phải thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của VKS từ khi tiếp nhận tin báo đến khi kết thúc điều tra. BLTTHS năm 2015 tăng nhiệm vụ cho VKS trong công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án hình sự cũng là tăng trách nhiệm, nếu không thực hiện nghiêm túc là vi phạm. Một số hoạt động tố tụng như biện pháp điều tra đặc biết, truy cứu trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân là những vấn để mới, đòi hỏi từng đồng chí Lãnh đạo đến cán bộ, KSV hai cấp phải đổi mới tư duy, phối hợp chặt chẽ với CQĐT để thực hiện đúng quy định của pháp luật.
Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra là chủ trương đúng đắn, kịp thời của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn cải cách tư pháp hiện nay. Do đó, ngành Kiểm sát Hậu Giang phải đổi mới về nhận thức và trách nhiệm thực hiện; nổ lực phấn đấu, phối hợp chặt chẽ với các cấp, các ngành, nhất là các cơ quan tiến hành tố tụng để thực hiện thắng lợi, góp phần quan trọng vào thực hiện mục tiêu chống oan sai, bỏ lọt tội phạm, đảm bảo tốt hơn quyền con người, quyền công dân trong tố tụng hình sự./.
Thực hiện các quy định nêu trên, đặc biệt là Luật Tổ chức VKSND năm 2014 và Bộ luật TTHS năm 2015, những năm qua ngành Kiểm sát Hậu Giang đã xác định “Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra” là một trong những khâu công tác đột phá để tập trung chỉ đạo VKS hai cấp thực hiện và đạt nhiều kết quả tích cực; không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự; tỷ lệ giải quyết án ở giai đoạn điều tra, truy tố đều tăng qua hàng năm; không để xảy các trường hợp CQĐT, VKS đình chỉ điều tra vì bị can không phạm tội, VKS truy tố Toà án tuyên bị cáo không phạm tội.
Tuy nhiên, so với các yêu cầu nhiệm vụ mà các Nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp, Chỉ thị của Viện trưởng VKSTC đặt ra thì chất lượng, hiệu quả công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự của VKS hai cấp vẫn còn một số hạn chế như: Một số đơn vị chưa kiểm sát chặt chẽ, kịp thời việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm; một số vụ án, trách nhiệm thực hành quyền cống tố chưa tốt, chưa ban hành kịp thời các bản yêu cầu điều tra và nắm chắc quá trình điều tra, dẫn đến tiến độ, chất lượng một số vụ án còn chậm; một số vụ án phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng,…Để thực hiện đầy đủ quyền hạn và trách nhiệm của VKSND theo quy định của Bộ luật TTHS năm 2015; tăng cường hơn trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra, VKS hai cấp cần phải chủ động hơn, tích cực áp dụng mọi biên pháp tố tụng từ giai đoạn tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, điều tra kịp thời, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm, đảm bảo quyền con người, quyền công dân trong tố tụng hình sự, trong đó cần tập trung thực hiện một số giải pháp cơ bản như sau:
- Thứ nhất, VKS hai cấp phải thực hành quyền công tố sớm hơn, ngay từ giai đoạn tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố
Thực tiễn hoạt động tố tụng hình sự cho thấy giai đoạn tiếp nhận tố giác tin báo về tội phạm có ý nghĩa quan trọng; giải quyết tốt giai đoạn này sẽ góp phần chống bỏ lọt tội phạm hoặc làm oan người vô tội. Theo quy định tại Điều 3 Luật Tổ chức VKSND năm 2014, Điều 159 Bộ luật TTHS thì VKS thực hành quyền công tố ngay từ khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử án hình sự. Trong giai đoạn giải quyết tố giác tin báo về tội phạm, VKS có nhiệm vụ, quyền hạn phê chuẩn hay không phê chuẩn việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn; đề ra yêu cầu kiểm tra, xác minh nguồn tin về tội phạm; yêu cầu khởi tố vụ án, quyết định khởi tố vụ án; trực tiếp giải quyết tố giác tin báo về tội phạm trong trường hợp CQĐT, cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (gọi tắt là CQĐT) có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong hoạt động kiểm tra, xác minh tố giác tin báo về tội phạm, có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm mà VKS đã yêu cầu nhưng không được khắc phục; đồng thời quy định cụ thể thẩm quyền của VKS và trách nhiệm của CQĐT trong việc thực hiện các yêu cầu và quyết định của VKS.
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là VKS hai cấp phải quản lý được đầy đủ tình hình tội phạm và kết quả tiếp nhận, xác minh, giải quyết tố giác tin báo của CQĐT; phát hiện được vi phạm pháp luật của cơ quan này và áp dụng các thẩm quyền được BLTTHS quy định để khắc phục, chống oan sai. Để thực hiện tốt nội dung này, Viện trưởng VKS cấp huyện, Thủ trưởng các Phòng nghiệp vụ liên quan phải đổi mới phương pháp, cách làm để thực sự chủ động, gắn chặt trách nhiệm của VKS với kết quả tiếp nhận, xác minh, giải quyết tố giác tin báo về tội phạm của CQĐT; sửa đổi, bổ sung quy chế phối hợp với CQĐT cho phù hợp với các quy định của BLTTHS năm 2015.
- Thứ hai, VKS hai cấp phải chú trọng đề ra các yêu cầu điều tra
Theo quy định tại khoản 3, Điều 160 BLTTHS khi phát hiện việc tiếp nhận, giải quyết tố giác tin báo không đầy đủ, vi phạm pháp luật thì VKS phải yêu cầu CQĐT thực hiện việc tiếp nhận, xác minh, giải quyết; tự kiểm tra và thông báo kết quả cho VKS; cung cấp tài liệu về vi phạm pháp luật trong việc tiếp nhận, giải quyết nguồn tin về tội phạm; yêu cầu thay đổi Điều tra viên,…và CQĐT có trách nhiệm thực hiện.
Trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, VKS có nhiệm vụ, quyền hạn yêu cầu CQĐT khởi tố hoặc thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can; đề ra yêu cầu điều tra; yêu cầu truy nã bị can,…Khi phát hiện việc điều tra không đầy đủ, vi phạm pháp luật thì VKS phải yêu cầu CQĐT tiến hành các hoạt động điều tra đúng quy định của pháp luật; trường hợp CQĐT không thực hiện hoặc thực hiện không đạt yêu cầu thì VKS phải trực tiếp tiến hành các hoạt động tố tụng theo quy định của BLTTHS, cụ thể:
Một là, trong giai đoạn giải quyết tố giác tin báo về tội phạm, nếu phát hiện CQĐT có vi phạm nghiêm trọng trong hoạt động kiểm tra, xác minh về tố giác tin báo về tội phạm hoặc có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm mà VKS đã yêu cầu nhưng không được khắc phục thì VKS trực tiếp giải quyết (khoản 2 Điều 145 BLTTHS). Đây là quyền, đồng thời cũng là trách nhiệm của VKS. Để thực hiện tốt vấn đề này, đòi hỏi Kiểm sát viên, Lãnh đạo đơn vị phải giỏi về nghiệp vụ, có bản lĩnh vững vàng; VKS trực tiếp giải quyết tố giác tin báo về tội phạm có kết quả tốt sẽ nâng cao uy tín, hiệu quả hoạt động công tố, kết quả ngược lại sẽ làm giảm vai trò công tố của VKS.
Hai là, trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, VKS trực tiếp tiến hành một số hoạt động điều tra để kiểm tra, bổ sung tài liệu, chứng cứ khi xét phê chuẩn các lệnh, quyết định của CQĐT hoặc trong trường hợp phát hiện có dấu hiệu oan, sai, bỏ lọt tội phạm mà VKS đã yêu cầu nhưng không được khắc phục (khoản 7 Điều 165 BLTTHS). Như vậy, theo quy định nêu trên thì VKS có đầy đủ quyền hạn và trách nhiệm trực tiếp tiến hành các hoạt động tố tụng để chống oan, sai trong giai đoạn điều tra; nếu những quy định đó không được thực hiện đầy đủ, để xảy ra oan, sai hoặc bỏ lọt tội phạm thì trách nhiệm của VKS sẽ lớn hơn; KSV đề ra yêu cầu điều tra nhưng không đầy đủ, chính xác,…dẫn đến trả hồ sơ để điều tra bổ sung, đình chỉ điều tra vì không chứng minh được tội phạm,…thì phải xem xét trách nhiệm của KSV và Lãnh đạo phụ trách.
- Thứ ba, nâng cao trách nhiệm của VKS trong việc ban hành các quyết định tố tụng trong hoạt động điều tra
BLTTHS yêu cầu VKS phê chuẩn hoặc không phê chuẩn, gia hạn hoặc không gia hạn, huỷ bỏ các quyết định tố tụng của CQĐT,…Đây là yêu cầu quan trọng nhất của việc tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra; các quyết định tố tụng của VKS sẽ mở ra hay kết thúc các hoạt động tố tụng của CQĐT và liên quan trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân. Các quyết định tố tụng có căn cứ, đúng quy định của pháp luật, phù hợp với yêu cầu điều tra vụ án sẽ góp phần đặc biệt quan trọng trong việc chống làm oan, sai và bảo vệ tốt hơn quyền con người, quyền công dân. Đối với quyết định phê chuẩn áp dụng các biện pháp ngăn chặn, nhất là biện pháp tạm giam, gia hạn tạm giam, VKS hai cấp phải nghiên cứu, cân nhắc thật kỹ, hạn chế áp dụng biện pháp này, nếu thật sự không cần thiết (mọi trường hợp gia hạn tạm giam phải xin ý kiến Viện trưởng VKS tỉnh- kết luận của đồng chí Viện trưởng VKS tỉnh tại Hội nghị giao ban trực tuyến VKS hai cấp tháng 9/2017).
BLTTHS quy định VKS ra quyết định khởi tố vụ án hình sự (khoản 3 Điều 153), đây là nhiệm vụ quan trọng để VKS chống bỏ lọt tội phạm. Đối với những vụ án mà trước đó VKS đã có yêu cầu nhưng CQĐT không thực hiện, các quyết định khởi tố vụ án của VKS phải đảm bảo có căn cứ. Quá trình thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra vụ án của VKS phải chặt chẽ, nếu cần thiết phải tự mình tiến hành các hoạt động điều tra quan trọng để bảo đảm kết thúc điều tra đúng quy định của pháp luật. Tránh trường hợp VKS ban hành quyết định khởi tố vụ án nhưng không được điều tra hoặc điều tra không đầy đủ, sau đó phải đình chỉ điều tra vì không chứng minh được tội phạm.
Ngoài ra, trong trường hợp phát hiện có người phạm tội chưa bị khởi tố, đã yêu cầu nhưng CQĐT không thực hiện thì VKS có thẩm quyền trực tiếp quyết định khởi tố bị can; trường hợp sau khi nhận hồ sơ và kết luận điều tra, VKS phát hiện có người khác thực hiện hành vi phạm tội nhưng chưa bị khởi tố thì ra quyết định khởi tố bị can và trả hồ sơ cho CQĐT để điều tra bổ sung (khoản 3 Điều 179 BLTTHS). Như vậy, phạm vi các trường hợp VKS khởi tố bị can đã mở rộng hơn và thực hiện ngay trong quá trình CQĐT đang tiến hành điều tra vụ án, chứ không phải đợi đến khi kết thúc điều tra như quy định của BLTTHS năm 2003. Trong quá trình thực hành quyền công tố đối với vụ án hình sự, VKS có thẩm quyền ban hành các quyết định tố tụng khác như thay đổi, huỷ bỏ các biện pháp ngăn chặn; biện pháp cưỡng chế, chuyển vụ án,…Tuy nhiên, nhất thiết các quyết định của VKS đã ban hành phải đảm bảo có căn cứ, đúng quy định của pháp luật.
- Thứ tư, VKS hai cấp phải kiểm sát chặt chẽ, kịp thời các hoạt động điều tra
BLTTHS có nhiều quy định mới nhằm đảm bảo cho hoạt động của VKS bám sát tiến độ “gắn chặt hơn” với hoạt động điều tra, bổ sung thêm các hoạt động điều tra bắt buộc phải có mặt của Kiểm sát viên như: Đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, khám xét,…(ngoài một số hoạt động điều tra bắt buộc phải có mặt của KSV như khám nghiệm hiện trường, tử thi quy định của BLTTHS năm 2003).
BLTTHS quy định, CQĐT có trách nhiệm chuyển bản gốc tài liệu, chứng cứ đã thu thập cho VKS trong thời hạn 05 ngày, nếu có trở ngại khách quan thì có thể kéo dài nhưng không quá 15 ngày (đối với vụ án mà KSV không trực tiếp kiểm sát theo quy định của BLTTHS). Trong thời hạn 03 ngày VKS đóng dấu bút lục, tài liệu và bàn giao nguyên trạng biên bản, tài liệu cho CQĐT để đưa vào hồ sơ vụ án (khoản 5 Điều 88); tăng nhiều loại văn bản CQĐT phải gửi trực tiếp cho VKS so với BLTTHS năm 2003.
Việc thực hiện tốt các nhiệm vụ, quyền hạn nêu trên sẽ làm cho hoạt động kiểm sát điều tra của VKS gắn chặt với hoạt động điều tra- đây là điều kiện rất quan trọng để thực hiện tốt chủ trương của Đảng, Chỉ thị của Ngành và Kế hoạch công tác của VKS tỉnh Hậu Giang. Khi hoạt động kiểm sát điều tra được thực hiện đầy đủ, chặt chẽ sẽ giúp cho VKS có đầy đủ tài liệu, thông tin để ban hành các quyết định tố tụng chính xác. Do đó, các đồng chí Viện trưởng, Thủ trưởng các phòng nghiệp vụ, từng cán bộ, KSV phải thay đổi nhận thức, theo đó KSV được phân công kiểm sát điều tra phải là người “trong cuộc” cùng với Điều tra viên trong quá trình điều tra vụ án, chứ không phải là người “đứng ngoài” để quan sát hoạt động của Điều tra viên rồi đưa ra các yêu cầu, xem xét đánh giá kết quả hoạt động của Điều tra viên. Tuy nhiên, qua thực tiễn hoạt động của VKS hai cấp thì việc thực hiện các yêu cầu nêu trên không phải dễ dàng, bởi ở đâu có hoạt động điều tra thì ở đó phải có sự hiện diện của VKS để kiểm sát điều tra, nhằm đảm bảo cho hoạt động này diễn ra đúng quy định của pháp luật.
- Thứ năm, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng; đề cao kỷ cương, kỷ luật nghiệp vụ; thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự
VKS hai cấp tiếp tục tham mưu cấp uỷ Đảng đề ra các giải pháp nhằm thực hiện tốt chủ trương “Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra” theo tinh thần của các luật, bô luật về tư pháp mới có hiệu lực thi hành từ ngày 01/8/2017.
Thanh tra VKS tỉnh, Thủ trưởng các phòng nghiệp vụ tích cực, chủ động tham mưu Viện trưởng VKS tỉnh tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nghiệp vụ, phát hiện sớm và khắc phục, xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm pháp luật, vi phạm quy chế nghiệp vụ trong hoạt động của Ngành nói chung, trong công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra vụ án hình sự nói riêng.
VKS hai cấp phải thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của VKS từ khi tiếp nhận tin báo đến khi kết thúc điều tra. BLTTHS năm 2015 tăng nhiệm vụ cho VKS trong công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án hình sự cũng là tăng trách nhiệm, nếu không thực hiện nghiêm túc là vi phạm. Một số hoạt động tố tụng như biện pháp điều tra đặc biết, truy cứu trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân là những vấn để mới, đòi hỏi từng đồng chí Lãnh đạo đến cán bộ, KSV hai cấp phải đổi mới tư duy, phối hợp chặt chẽ với CQĐT để thực hiện đúng quy định của pháp luật.
Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra là chủ trương đúng đắn, kịp thời của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn cải cách tư pháp hiện nay. Do đó, ngành Kiểm sát Hậu Giang phải đổi mới về nhận thức và trách nhiệm thực hiện; nổ lực phấn đấu, phối hợp chặt chẽ với các cấp, các ngành, nhất là các cơ quan tiến hành tố tụng để thực hiện thắng lợi, góp phần quan trọng vào thực hiện mục tiêu chống oan sai, bỏ lọt tội phạm, đảm bảo tốt hơn quyền con người, quyền công dân trong tố tụng hình sự./.
Nguồn tin: Đ/c Hồ Việt Thắng - Phó Viện trưởng VKSND tỉnh Hậu Giang
Những tin mới hơn
PHẦN MỀM LIÊN KẾT
TIN XEM NHIỀU
THÔNG TIN TRUY CẬP
- Đang truy cập22
- Máy chủ tìm kiếm2
- Khách viếng thăm20
- Hôm nay6,244
- Tháng hiện tại179,857
- Tổng lượt truy cập10,523,249
